FOLKLOR TERIMININ TANIMI VE ANLAMI

Folklor (Almancada Volkskunde, Fransizcada Folklore, Ingilizcede Folklore): Halk bilimi kelimesinin asli Ingilizcede folk (halk) ve lore (bilim) kelimelerinden gelmektedir. Belli bir ülkede yada halkin kültür yaratmalarini, geleneklerini, adetlerini, inançlarini, müzigini, oyunlarini, masallarini, efsanelerini, türkülerini, geleneksel tiyatrosunu, halk hekimligini, el sanatlarini, konut yapisini, araç gereç vb inceleyen bilimdir.

Folklora „Bölgesel Etnoloji“ de denmektedir.

HALK OYUNLARININ TANIMI

Halk oyunlari, en eski çaglardan bu yana insanlarin hayatinda en önemli bir yer tutmus ve o zamandan bugüne kadar gelismistir. Ilkel zamanlarda yasamis insanlar yaban hayvanlarindan korunmak, onlari avlamak, birbirleriyle savasmak mecburiyeti içinde, zor bir yasama mücadelesi veriyorlardi. Çogu zaman zor, tehlikeli ve yorucu geçen bu ugraslarindan sonra, zaferle dönen insanlar sevinçlerini tepinerek, siçrayip hoplayarak, coskun hareketlerle kutlamaktan büyük zevk duymuslardir. Iste oyunun ilk ve ilkel sekli budur. Daha sonra oyunu meydana getiren duygular ve olgular geliserek, müzikle de bütünleserek belirli bir düzene girmis ve bir çok olaylarin etkisiyle çesitlilik arz etmistir.

HALK OYUNLARININ OYNANIS NEDENLERI

Halk oyunlarinin oynanis nedenleri sirf adet ve yörelere göre farklilik göstermektedir.

1.Nisan ve Dügün
2.Askere, gurbete ugurlama, karsilama
3.Senliklerde
4.Dini bayramlarda
5.Milli bayramlarda
6.Mevsimlik bayramlarda (Hidirellez-Nevruz)
7.Kurtulus günlerinde
8.Yasitlar arasi eglencelerde
9.Yaylaya çikis, dönüslerde
10.Savas öncesi ve sonrasi

HALK OYUNLARININ TÜRLERE GÖRE SINIFLANDIRILMASI

1. Bar Türü Oyunlar

Artvin, Erzincan illerini içine alan Kuzeydogu bölgesinde oynanan oyunlara genellikle bar denilmektedir. Erzurum, Bayburt ve Agri da kismen ve karisik olarak oynanir.

Bar deyimi, Mogol ve Saman davulunun adi olarak geçmistir. Saman bir bar çalarak oynardi. Kirgizlarda Barmak deyimi yürümek, gitmek, hareket etmek anlamina gelmektedir. Bir baska anlamiyla bar, dadslik, güç birligi, el ele, kol kola, omuz omuza kaynasmak demektir.

Bar türü oyunlarinin özellikleri; ayak figürlerinde keskin hatlarin bulunmasi ve bir, iki veya daha fazla kisi tarafindan oynanmasidir.

Bar Türü Oyunlara Örnekler:

Hançer Bari, Yüksel bari, Sarhos bari, Tavuk bari, Ikinci bari, Ata bari

2. Halay Türü oyunlara Örnekler:

Abdurrahman halayi, Çekirge halayi, Kartal halayi, Kizil halayi, Koç halayi, Düz, Toycular, Lorke, Leylim, Esmer, Fatmali, Üç ayak, Oguzlu

3. Hora ve Karsilama Türü Oyunlar

Tüm Trakya kesimi ve belli merkezleri Kirklareli, Tekirdag, Edirne, kismen ve karisik olarak Nallihari, Mudurnu, Göynük, Çanakkalede Hora karsilama türü oyunlar oynanmaktadir. Hora ve karsilama türü oyunlarinin en belirgin özellikleri, iki veya daha fazla kisinin karsilikli ve bagimsiz- baglantisiz olarak oynanmasidir. Oyuncularda hareket serbestligi vardir.

Hora ve Karsilama Türü Oyunlara Örnekler:

Alipasa, Alaybey, Debre Hasan, Drama Karsilamasi, Kasap, Düz Horo, Sirto, Taska, Zigos, Fatos, Hanim Ayse

4. Zeybek Türü (Bengi, Mengi, Seymen) Oyunlar

Genellikle Bati Anadolu, Ege, Akdenizin kiyi ve iç kesimlerinde bu tür oyunlara rastlanir.

Bursa, Izmir, Aydin, Bilecik, Kütahya, Eskisehir, Usak, Balikesir, Edremit, Bandirma, Bergama, Ödemis, Burdur, Isparta, Denizli, Manisa bu tür oyunlarin çogunlukla oynandigi illerimizdir. Bu tür oyunlara zeybeklerin yasama biçimi, savasçiligi, bagimsiz yasama istegi ve kahramanliklari konu edilir.

Zeybek Türü Oyunlara Örnekler:

Mugla zeybegi, Bey kara zeybegi, Kerimoglu zeybegi, Sabah namazi zeybegi, Sogukkuyu zeybegi, Harmandali zeybegi, Yörük Ali zeybegi, Ince Mehmet zeybegi, Güvende zeybegi

5. Kasik Türü Oyunlar

Genellikle Güney Anadolu´nun Akdenize açilan kesimlerinde bu tür oyunlara rastlanir. Belli merkezi Silifke, Mut, Kirsehir, Konya, Antalya, Eskisehir, Bartin, Safranbolu, Burdur, Denizli ve Dinar´dir.

Herhangi bir araçla oynanan oyunlara en belirgin örnek kasik türü oyunlardir. Oyuncular bagsiz ve bagimsiz olarak oyun figürlerinde ellerindeki kasik, zil, tencere kapagi veya parmak saklatarak oyunlara ritim tutarak oynarlar.

Kasik Türü Oyunlara Örnekler:

Silifkenin yogurdu, Eski Mengi, Keklik, Yayla yollari, Silifke sallamasi, Türkmen kizi

Horon Türü Oyunlara Örnekler:

Sigsara, Esiiya horonu, Akçaabat sigsarasi, Biçak horonu, Sallama, Maçka düz horonu, Hemsin horonu, Deli horon, Orta Batum, Coskun Çoruh, Düzhoron, Cilveloy, Sari çiçek.